Зносіны паміж людзьмі рэалізуюцца ў пэўнай сітуацыі, якую называюць маўленчай, або камунікатыўнай. Яе асноўнымі складнікамі выступаюць: тэма -мэта - месца - час - суб'ект (моўца) - адрасат (слухач)  - маўленне. Адным з відаў маўленчай дзейнасці з'яўляецца публічнае маўленне.

Публічнае маўленне – гэта вуснае выступленне перад масавым слухачом; від кантактаў, сувязей з іншымі людзьмі, які ўяўляе сабой працэс перадачы і прыёму інфармацыі.

Характэрныя прыметы публічнага маўлення:

арыентацыя на вуснае маўленне;

сітуацыйнасць;

выкарыстанне як вербальных, так і невербальных сродкаў уздзеяння;

папярэдняя прадуманасць, падрыхтаванасць;

маналагічная форма;

элементы дыялагізацыі;

наяўнасць калектыўнага субяседніка;

непасрэдная сувязь са слухачамі.

Да асноўных фактараў паспяховага выступлення трэба аднесці:

выбар тэмы выступлення (тэма павінна адпавядаць агульнай падрыхтоўцы і практычнаму вопыту прамоўцы, маўленчай сітуацыі і інтарэсам слухачоў);

фармулёўка тэмы (павінна быць па магчымасці яркай, вобразнай, запамінальнай, палемічна завостранай, дакладнай і лаканічнай, “рэкламнай”);

вызначэнне агульнай і канкрэтнай мэт выступлення (мэтавая скіраванасць і эфектыўнасць маўлення);

падбор матэрыялаў (тэарэтычныя і эмпірычныя крыніцы назапашвання матэрыялу, СМІ, інтэрнэт, ілюстрацыйны матэрыял);

аналіз выбранага матэрыялу (вызначэнне ўласнай пазіцыі, фармулёўка сваіх думак, асэнсаванне прапанаваных ідэй з пазіцыі слухачоў);

складанне плана (папярэдняга, рабочага, асноўнага; простага, складанага);

кампазіцыя (структура) маўлення (прынцыпы паслядоўнасці, лагічнасці, эканоміі, узмацнення і інш., суадноснасць састаўных элементаў кампазіцыі – уступу, асноўнай часткі, заключэння);

метады падачы матэрыялу (індуктыўны, дэдуктыўны, гістарычны, метад аналогіі і інш.);

моўнае афармленне публічнага выступлення (падрыхтоўка пісьмовага тэксту маўлення, слоўнае афармленне тэксту);

аргументацыя (лагічныя і камунікатыўныя аргументы, доказы);

авалоданне матэрыялам выступлення;

кантакт са слухачамі (інтэлектуальны, эмацыянальны, візуальны, фанацыйны).

Важнай часткай прафесійна арыентаванага маўлення з’яўляецца тэхніка маўлення.

Тэхніка маўлення – сукупнасць навыкаў, уменняў і прыёмаў, якія выкарыстоўваюцца з мэтай дасягнння найлепшага гучання маўлення і дазваляюць прамоўцу з максімальнай эфектыўнасцю ўздзейнічаць на слухача.

У тэхніку маўлення ўключаюцца наступныя паняцці: правільнае маўленчае дыханне, пастаўлены голас, добрая дыкцыя, выразнае вымаўленне (інтанацыя)

Выразнасць маўлення – гэта яго экспрэсія, вобразнасць, звязаная з выкарыстаннем эпітэтаў, метафар, параўнанняў, паралелізму і г.д.

Значную выразнасць прыдаюць разнастайным выказванням (тэкстам) такія гатовыя афарыстычныя сродкі, як прыказкі, прымаўкі, фразеалагізмы, перыфразы і інш. Правільнае і дакладнае ўжыванне іх ажыўляе маўленне, ліквідуе сухасць выкладу, аднастайнасць, абыякавасць, халоднасць, раўнадушша, увогуле ўсялякую невыразнасць маўлення.

Трэба памятаць, што ўменне выступаць публічна – гэта мастацтва, якім можна авалодаць толькі сістэматычна практыкуючыся і працуючы над сабой.

​

Крытэрыі тэхнікі маўлення