Лексічныя асаблівасці афіцыйна-справавога стылю

У афіцыйна-справавым стылі не ўжываюцца эмацыянальна-экспрэсіўныя, дыялектныя, прастамоўныя, жаргонныя словы і выразы, фразеалагічныя нетэрміналагічныя словазлучэнні, словы з пераносным значэннем, усе віды экспрэсіўных сінтаксічных канструкцый, простая мова.

Лексічная сістэма афіцыйна-справавога стылю, акрамя агульнаўжывальных нейтральных слоў, уключае:

моўныя штампы (канцылярызмы, клішэ); ставіць пытанне, на падставе рашэння, кантроль за выкананнем ускласці, па заканчэнні тэрміна і інш.;

тэматычна абумоўленую тэрміналогію і тэрміналагічную фразеалогію: алібі, ценявы бізнес, сведка, пагадненне, дэмарш, кампенсацыя за адпачынак, аднаразовая дапамога і інш.;

наменклатурную лексіку (наменклатура найменняў, пасад, тавараў): УІ7 “Алімп”, ТАА “Лада”, бензін АІ-92 ІТ і г. д.;

выкарыстанне абрэвіятур, складанаскарочаных найменняў дзяржаўных органаў, устаноў, арганізацый, таварыстваў, партый, абумоўленае імкненнем да сцісласці: Мінфін, ЖЭС, АІС (аўтаматычная інфармацыйная сістэма), студсавет і г. д.;

своеасаблівую лексіку, якая не ўжываецца або амаль не ўжываецца ў іншых кніжных стылях: суправаджальны, ніжэйназваны, адказчык і інш.

Абмежавана выкарыстоўваюцца мнагазначныя словы, а таксама словы з пераносным значэннем. Сінонімы ўжываюцца вельмі рэдка і, як правіла, адносяцца да гэтага ж стылю: забеспячэнне – пастаўка, знос — амартызацыя і інш.

Перавага аддцаецца родавым паняццям, напрыклад: прыбыць (замест прыехаць, прыляцець, прыйсці і інш,), транспартны сродак (замест аўтобус), населены пункт (замест вёска, горад і інш.) і г. д.

Марфалагічныя асаблівасці афіцыйна-справавога стылю

Выкарыстоўваюцца назоўнікі, якія абазначаюць назву асобы па яе спецыяльнасці, пасадзе: адвакат, інструктар, галоўны інжынер і інш., а таксама назоўнікі са зборным значэннем: дырэкцыя, адміністрацыя, калегія.

Пашыраны назоўнікі – назвы людзей па прымеце, абумоўленай дзеяннем: слухач, адказчык, сведка і інш.

Пашырана ўжыванне ўтварэнняў з суфіксамі -уч- (-юч-), -ач-(-яч-), -ем-, -ш-: бягучы, выконваючы абавязкі, апякаемы, кіруемы.

Выкарыстоўваюцца колькасна-іменныя спалучэнні: 32 супрацоўнікі, 300000 рублёў і інш. Прычым колькасныя лічэбнікі пішуцца арабскімі лічбамі, а ў дужках гэты ж лічэбнік нярэдка прапісваецца словам: 123 (сто дваццаць тры) падручнікі.

Сінтаксічныя асаблівасці афіцыйна-справавога стылю

Пераважаюць простыя сказы, якія могуць ускладняцца аднароднымі членамі сказа, дзеепрыметнымі і дзеепрыслоўнымі зваротамі: Пры ўзаемнай згодзе магчымы змены ўмоў дагавора;

Пашыраны пасіўныя канструкцыі: плацяжы ўносяцца ў пазначаны тэрмін.

Назіраецца “нанізванне” формаў роднага склону: вынікі дзейнасці органаў падатковай службы і г.д.

Ствараюцца канструкцыі са складанымі злучнікамі, адыменнымі прыназоўнікамі: у выніку таго што, дзякуючы таму што, нягледзячы на тое што, дзякуючы, згодна з.

 

Пытанні для самакантролю:

1. Назавіце лексічныя асаблівасці афіцыйна-справавога стылю.

2. Што такое моўны шмамп?

3. Пералічыце марфалагічныя прыкметы афіцыйна-справавога стылю?

4. Дайце характарыстыку сінтаксічным асаблівасцям афіцыйна-справавога стылю.

 

Спіс выкарыстаных крыніц:

1. Сычанава, Н.М. Беларуская мова (прафесійная лексіка). Энергетыка: вучэб. дапам. / Н.М. Сычанава. - Мінск: РІПА, 2019. - 99 с.

2. Шабліцкая, Н.В. Беларуская мова (прафесійная лексіка). Будаўніцтва: вучэб. дапам. / Н.В. Шабліцкая. - Мінск: РІПА, 2020. - 131 с.

3. Тэорыя і практыка мовы. Афіцыйна-справавы стыль [Электронны рэсурс]. - Рэжым доступу: https://www.movananova.by/zaniatki/teoryya-i-praktyka-movy-aficyjna-spravavy-aficyjna-dzelavy-styl.html. - Дата доступу: 13.01.2022.